Anticonceptie

Er zijn verschillende manieren om niet zwanger te worden als je seks hebt. Anticonceptie in de vorm van een medicijn of medisch hulpmiddel, met of zonder hormonen. Vooral over de anticonceptie met hormonen gaan er veel beweringen rond. Want zijn deze hormonen slecht voor je lichaam? En klopt het dat deze hormonen zorgen voor vervelende bijwerkingen?


*Muziek begint* 


[VROUW] Nee, op dit moment niet.


Ik heb wel een tijdje de pil gebruikt,
maar daar ben ik mee gestopt.


Ik heb de spiraal.


Nee, nog niet.


Ik had eerst de pil, maar nu een spiraal.


Al zou ik seks hebben,
dan zou ik een condoom gebruiken.


Ik heb een spiraaltje.


Anticonceptie gebruik je
om ervoor te zorgen
dat je niet zwanger wordt als je seks hebt
of om geen klachten te hebben
van je ongesteldheid.


Er zijn veel verschillende soorten
anticonceptie, met en zonder hormonen.


De bekendste anticonceptie met hormonen
zijn 'de pil' en de hormoonspiraal.


Een koperspiraal en condoom
vallen onder anticonceptie
zonder hormonen.


Anticonceptie met hormonen,
maar ook de koperspiraal,
werken uitstekend om ervoor te zorgen
dat je niet zwanger wordt.


*Muziek*


Je wordt er vaak ook wat forser van
in het begin.
Bij meiden volgens mij oestrogeen
en bij jongens testosteron.


Dat is eigenlijk een beetje
wat ik ervan weet.


Die beïnvloeden je lichaam.


Die maken je man of vrouw
en komen vooral voor in de puberteit.


Hormonen zorgen nog
voordat je geboren bent
voor de groei van geslachtsdelen.
In de puberteit zorgen ze ervoor
dat je lichaam verandert
en ze spelen een belangrijke rol
bij bevruchting en zwangerschap.


De hormonen in anticonceptie zorgen ervoor
dat er geen eitje uit de eierstokken komt.
Er is dan geen eitje
dat kan worden bevrucht door een zaadcel.


Bij veel soorten anticonceptie
krijg je een ongesteldheid
met minder bloedverlies en pijn.


Bij sommige soorten anticonceptie
word je niet ongesteld.


De hormonen in anticonceptie
lijken erg op de hormonen
die je lichaam zelf aanmaakt.


Je hebt de pil, je kan een buisje 
in je arm zetten, condooms natuurlijk.


Hoe heet zo'n ding ook alweer?
-Een spiraal.


Een spiraal inderdaad,
die heeft mijn zus gehad.


Je hebt anticonceptie met 2 hormonen
en met 1 hormoon.


Voorbeelden van anticonceptie
met 2 hormonen zijn:
de combinatiepil,
de vaginale ring en de hormoonpleister.


In anticonceptie met 1 hormoon
zit alleen progestageen.
Denk hierbij aan: de hormoonspiraal,
de minipil en het hormoonstaafje.


*Muziek* 


Stemmingswisselingen en zo,
dat vond ik gewoon niet fijn.
Dus ik dacht ik kap ermee.


Ik weet niet wat het met me doet
en ik hoor van vriendinnen
dat het mentaal heel veel met je kan doen.


Dat je niet lekker in je vel kan zitten
daardoor, dus dan zou ik het niet willen.


Ik weet wel
dat ik echt heel veel was aangekomen
toen ik aan de pil zat,
en toen ik er vanaf ben gegaan
ook weer heel veel ben afgevallen
in de tussentijd.


Ik had ook wel echt stemmingswisseling,
dat wel echt heel erg, maar voor de rest...


Niet iedere vrouw heeft bijwerkingen
of krijgt dezelfde klachten.


Dat is niet gek,
want elke vrouw is weer anders.


Veel vrouwen krijgen geen bijwerkingen.
Maar 1 op de 10 krijgt wel last
van pijnlijke of gevoelige borsten
of stemmingswisselingen.


Als je met anticonceptie begint,
is het aan te raden
om je lichaam de tijd te geven
om aan het middel te wennen.


De meeste bijwerkingen verdwijnen namelijk
na de eerste 3 maanden.


Als Nederlandse Medicijnautoriteit
beoordelen we deze anticonceptiemiddelen.

We kijken of het werkt,
naar de bijwerkingen,
en of de kwaliteit in orde is.


Pas na onze goedkeuring
mogen ze op de markt komen.


Ook nadat een anticonceptiemiddel
op de markt is, blijven we de veiligheid
en werkzaamheid goed in de gaten houden.


Mijn vriendinnen hadden de spiraal,
dus ik dacht:
ik neem er ook één, lekker makkelijk.


Ik heb met mijn huisarts gebeld
en die heeft gevraagd:
waar heb je last van?
En toen heeft die eigenlijk gewoon
dit aangeraden
en toen hebben we heel 
het traject doorlopen qua: 
wat vind je fijn, 
en wil je dat wel echt doen?
Want het is wel een grote ingreep.
Toen heb ik hem gewoon laten zetten
en het bevalt me heel goed eigenlijk.


We hebben wel veel op school geleerd
over anticonceptie en dat soort dingen,
en gewoon met mijn ouders
kan ik dat ook bespreken.


Het komt ook wel, denk ik,
bij vriendinnen vandaan hoor.
Maar anders ook wel een beetje
van filmpjes op YouTube of TikTok,
noem het allemaal maar op.


Welke anticonceptie je gebruikt,
bepaal je zelf.
Maar maak wel je keuze
op basis van betrouwbare bronnen.


Heb je vragen of ervaar je bijwerkingen?
Ga dan naar je dokter
en kijkt samen wat de beste vorm
van anticonceptie voor jou is.


*Muziek speelt en fadet uit* 

Wat is anticonceptie?

Anticonceptie betekent letterlijk: tegen conceptie. Dat wil zeggen: tegen bevruchting. Anticonceptiemiddelen worden gebruikt om een zwangerschap te voorkomen. Ook kan anticonceptie helpen om minder bloedverlies en pijn te hebben tijdens je ongesteldheid.  

Soorten anticonceptie

Er zijn verschillende vormen van betrouwbare anticonceptie beschikbaar. Anticonceptie met hormonen: o.a. anticonceptiepil, -ring, en –pleister en de hormoonspiraal. En anticonceptie zonder hormonen zoals de koperspiraal. Onder anticonceptie zonder hormonen vallen ook het condoom en pessarium. Deze kunnen als aanvulling op andere anticonceptie gebruikt worden. 

Welke anticonceptie bij jou past, is heel persoonlijk. Neem contact op met jouw arts om te kijken naar de mogelijkheden. 

Overzicht van verschillende anticonceptiemiddelen

Uitleg van de nummers in de afbeelding

Combinatiepil (de pil)

Hormoonstaafje

Koperspiraal

Hormoonpleister

Pil met alleen progestageen (minipil)

Pessarium

Hormoonspiraal

Anticonceptiering

Condoom

Anticonceptie is maatwerk. Ieder lichaam is anders. Wat voor de een goed werkt, kan voor de ander minder geschikt zijn. – Dr. Janneke Belo, huisarts en Collegelid

Het CBG is verantwoordelijk voor de beoordeling van de werkzaamheid en de veiligheid van hormonale anticonceptie.  
Voor de anticonceptie zonder hormonen beoordeelt het CBG alleen de werkzame stof in het middel. Het CBG controleert of een koperspiraal genoeg koper bevat voor een goede werking. We beoordelen niet de rest van het middel. Voor warenwet middelen en medische hulpmiddelen zijn andere organisaties verantwoordelijk. Namelijk de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) en de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ)

Anticonceptie met hormonen

In hormonale anticonceptie zitten 1 of 2 hormonen. Maar wat zijn hormonen eigenlijk? En wat doen ze in je lichaam? 

Wat doen hormonen in je lichaam? 

Hormonen zijn stofjes die natuurlijk voorkomen in het lichaam. Ze regelen en beïnvloeden verschillende functies. 

De geslachtshormonen van een vrouw zorgen er bijvoorbeeld voor dat het lichaam zich elke maand opnieuw voorbereidt op een mogelijke zwangerschap. Dit doen twee hormonen: estradiol en progesteron. De eierstokken maken estradiol. Het zorgt voor de groei van het eitje in de eierstokken en de groeid van de baarmoederwand. Als een eitje groot genoeg is, stijgt het ‘luteïniserend hormoon’. Dit hormoon zorgt voor de eisprong.  Als een zaadcel een eitje bevrucht, kun je zwanger worden. Na de eisprong stijgt het progesteron. Dit zorgt ervoor dat de baarmoederwand dikker wordt. Als er geen bevruchting is, daalt het estradiol en progesteron in het bloed weer. De extra baarmoederwand wordt afgestoten, en je wordt ongesteld.  

De hormonen die in anticonceptiemiddelen zitten lijken heel sterk op estradiol en progesteron. Ze hebben daarom ook dezelfde werking. 

Steeds vaker hoor ik in mijn praktijk over het gebruik van apps en thermometers. Omdat vrouwen geen synthetische hormonen willen in hun lichaam. Het is goed om je lichaam beter te leren kennen. Maar het gebruik van deze middelen als anticonceptiemethode? Dat raad ik sterk af als je niet zwanger wilt worden. – Dr. Janneke Belo, huisarts en Collegelid

Anticonceptie met 2 hormonen 

Anticonceptiemiddelen met twee hormonen bestaan uit progestageen en oestrogeen.  

Progestageen zorgt ervoor dat het ‘luteïniserend hormoon’ niet stijgt. Als dit hormoon niet stijgt, komt er geen eisprong. En zonder eitje is er geen bevruchting mogelijk. Het oestrogeen zorgt ervoor dat de maandelijkse ongesteldheid regelmatig is.  

Voorbeelden van anticonceptiemiddelen met twee hormonen:  

  • Combinatiepil (ook wel: de pil) 
  • Vaginale ring 
  • Hormoonpleister 

Anticonceptie met 1 hormoon 

Anticonceptiemiddelen met één hormoon bestaan uit alleen progestageen. Net zoals bij anticonceptie met twee hormonen, zal het progestageen ervoor zorgen dat er geen eisprong is. Omdat er in deze anticonceptie het hormoon oestrogeen ontbreekt, kan er in de eerste maanden onregelmatig bloedverlies zijn. Daarna wordt het bloedverlies steeds minder en kan helemaal verdwijnen. Je hebt dan geen maandelijkse ongesteldheid meer.   

Voorbeelden van anticonceptiemiddelen met één hormoon (progestageen):  

  • Pil met alleen progestageen (minipil)
  • Hormoonspiraal 
  • Hormoonstaafje (in de arm) 
  • Drie-maandelijkse injectie (injectie onder de huid of in de spier van bovenbeen) 

Waar bij de meeste anticonceptie met 1 hormoon er geen eisprong is, werkt dit voor de hormoonspiraal net even anders. Het hormoon progestageen werkt bij de hormoonspiraal vooral in de baarmoeder. In de eierstok kan dan wel een eisprong plaatsvinden. Maar de baarmoederwand wordt niet dikker. Zo kan een bevruchte eicel niet innestelen in de baarmoeder. Omdat de baarmoederwand niet meer elke maand dikker wordt, wordt de ongesteldheid steeds minder. In veel gevallen verdwijnt de ongesteldheid zelfs helemaal.  

Hoe goed werkt anticonceptie?

Anticonceptie met hormonen en de koperspiraal beschermt in meer dan 99% van de gevallen tegen een ongewenste zwangerschap. Een condoom of pessarium beschermt minder goed. De kans op een zwangerschap is bij deze middelen ongeveer 8-16%. Om deze reden is het aan te raden om een condoom of pessarium alleen als aanvulling op je anticonceptie te gebruiken.

Vergroot afbeelding Overzicht met hoe goed anticonceptiemiddelen bescherming bieden in percentages

Bijwerkingen anticonceptie

Zoals bij alle medicijnen kunnen anticonceptiemiddelen met hormonen ook bijwerkingen geven. Door de verschillende werking van oestrogeen en progestageen, hebben anticonceptiemiddelen met 1 of 2 hormonen ook andere bijwerkingen.   

De meest voorkomende bijwerkingen bij anticonceptie met 2 hormonen zijn: 

  • Stemmingswisselingen  
  • Gevoelige of pijnlijke borsten  
  • Puistjes (acne)  
  • Hoofdpijn  
  • Misselijkheid en buikpijn  
  • Doorbraakbloedingen in de eerste maanden  
  • Gewichtstoename door tijdelijk vasthouden van vocht  

De meest voorkomende bijwerkingen van anticonceptie met 1 hormoon zijn: 

  • Onregelmatig bloedverlies in de eerste 3 tot 6 maanden 
  • Stemmingswisselingen 
  • Gevoelige of pijnlijke borsten  
  • Puistjes (acne)  
  • Hoofdpijn  
  • Minder zin in seks  

Bovenstaande bijwerkingen komen bij 1 tot 10% van de vrouwen voor. 

Bijwerkingen komen vooral voor in de eerste drie maanden. Daarna verdwijnen de bijwerkingen of worden ze minder. Als je ook na die eerste periode nog last hebt van bijwerkingen, bespreek dit dan met jouw arts. Samen kun je bekijken of het anticonceptiemiddel dat je gebruikt de beste keus is voor jou.  

Geloof niet alle verhalen van influencers op sociale media, maar maak gebruik van betrouwbare bronnen. Ervaar je vervelende bijwerkingen of heb je vragen over anticonceptie, neem vooral contact op met je huisarts. – Dr. Janneke Belo, huisarts en Collegelid

Trombose

Bij anticonceptiemiddelen met twee hormonen is er een klein verhoogd risico op trombose. Trombose is een stolsel in een bloedvat. Dit verhoogde risico komt door het oestrogeen. Bij anticonceptiemiddelen met alleen progestageen is er geen verhoogd risico.

Klachten die kunnen wijzen op trombose zijn o.a.:

  • Pijn en dikker worden van het been
  • Plotselinge kortademigheid
  • Pijn op de borst

Beoordeling anticonceptie

Veel anticonceptiemiddelen zijn al tientallen jaren op de markt, zoals de pil. Wereldwijd gebruiken meer dan 100 miljoen vrouwen elke dag de pil, waarvan meer dan 2 miljoen vrouwen in Nederland. Ongeveer 400.000 vrouwen in Nederland gebruiken alternatieve vormen van anticonceptie, zoals een spiraaltje. En er wordt nog steeds veel onderzoek gedaan naar nieuwe vormen van anticonceptie, met én zonder hormonen. We weten dus heel veel over hoe het werkt en wat de bijwerkingen zijn.

Als Nederlandse medicijnautoriteit beoordelen we, samen met andere Europese landen, alle anticonceptiemiddelen met hormonen. We kijken of het werkt, wat  de bijwerkingen zijn én of de kwaliteit in orde is. Pas na onze goedkeuring mogen ze op de markt komen. En dan pas kan de dokter het voorschrijven. Ook na goedkeuring blijven we werkzaamheid en veiligheid goed in de gaten houden. En als er iets aan de hand is ondernemen we actie.  

Veelgehoorde beweringen over anticonceptie

Meer informatie

Wil je meer informatie over anticonceptie? Neem contact op met jouw arts voor meer informatie over de verschillende betrouwbare anticonceptiemiddelen die er zijn. Samen kun je bekijken wat het beste middel is voor jou.

Op onze Geneesmiddeleninformatiebank zijn álle bijsluiters van anticonceptiemiddelen met hormonen digitaal te vinden.